Основы латинского языка

 

Содержание


Введение

Упражнения для чтения и перевода

Латинские изречения

Латинско-русский словарь

Русско-латинский словарь

Литература


Введение


Данное учебно-методическое пособие представляет собой практическую часть учебно-методического комплекса по латинскому языку и предназначено для студентов факультетов правоведения и экономики.

Пособие состоит из 4-х частей: упражнения для чтения и перевода, список латинских афоризмов, латинско-русский и русско-латинский словари.

В соответствии с требованиями действующей программы настоящее пособие рассчитано на 46 часов практических занятий и призвано подвести студентов к самостоятельному чтению и переводу источников на латинском языке. Учебные тексты подобраны и распределены по тематическому принципу. Выделены 23 темы-занятия. Каждое занятие включает в себя упражнения лексико-грамматического характера, тексты и предложения для перевода с латинского языка на русский, а также с русского на латинский.

Тексты распределены по рубрикам (А, В). Здесь включены предложения для развития умений и навыков работы со словарем, грамматического анализа, перевода. Предложения различаются между собой по степени трудности, что позволяет использоать их на занятиях с учетом индивидуальности студентов. Причем рубрика А направлена на работу со студентами юридических специальностей, рубрика В носит общий характер.

В учебных текстах предусмотрена максимальная повторяемость лексических единиц и наиболее важных грамматических явлений. Цикл разработанных по каждой теме упражнений лексически и грамматически взаимосвязан с текстом задания.

В комплексе поэтапная работа с грамматическим и лексическим материалом обеспечивает последовательность и постепенность перехода к овладению лексическими и грамматическими структурами, необходимыми для чтения и понимания оригинальных текстов.

Список латинских крылатых выражений дан с переводом на русский язык и благоприятствует реализации лингвострановедческого подхода к обучению и формированию основ лингвострановедческой компетенции студентов.

В латинско-русский и русско-латинский словари включены все слова из текстов и упражнений.




Упражнения для чтения и перевода

Занятие 1.

Прочитайте латинские слова и словосочетания, объясните постановку ударения:

terra, vita, domus, esse, clarus, homo, civis, usus, aera, locus, res publĭca, centum, sanguis, qui, quae, quod, ratio, Terentius, Vergilius, Gajus Julius Caesar, Marcus Tullius Cicĕro, Roma, Caucasus, Athēnae, Eurōpa;

filia, janua, Phrygia, proelium, Julius, Latium, Aegyptus, triumphus, secundus, honestus, December, propinquus, Minerva;

arbĭter, credĭtor, aquĭla, humānus, anĭmus, poēta, Juppĭter, atŏmus, collēga, habēre, gerĕre, respondēre, impĕro, popŭlus, senātus, saecŭlum, tabŭla, amīca;

jus Romānum, praetor urbānus, mores majōrum, nota bene, alma mater, suum cuīque, mea culpa, leges duodĕcim tabulārum, status quo, bona fides.

Занятие 2.

Существительные 1-го склонения. Praesens indicatīvi глагола sum, esse.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте: lingua Latīna – латинский язык; querēla nostra – наша жалоба; persōna grata – человек, пользующийся расположением.

b) Определите падежную форму существительных, образуйте Nom. Sing.:terr-ā, terr-am, terr-as, terr-ārum; caus-is, caus-ae, caus-am.

Упражнение 2.

1. Scientia potentia est. 2. Historia est magistra vitae. 3. Roma est in Italiā. 4. In terrā et in aquā est vita. 5. In terrā est vita, in lunā non est. 6. Ira saepe causa injuriae est. 7. In silvis multae bestiae sunt. 8. Schola est via scientiārum. 9. Amīca Tulliae sum. 10. Aurōra Musis amīca est. 11. Natūra terrārum Eurōpae varia est.

Упражнение 3.

1. Земля и луна являются планетами. 2. Валерия и Юлия – подруги.


Занятие 3.

Глаголы 1–4 спряжений. Praesens indicatīvi actīvi. Infinitīvus praesentis actīvi.

Упражнение 1.

a) Определите по форме инфинитива тип спряжения глаголов: amāre, audīre, clamāre, conděre, creděre, debēre, dicĕre, docēre, ducĕre, errāre, habēre, legĕre, laudāre, mittĕre, movēre, parāre, scribĕre, sentīre, tenēre, servīre, vidēre, vincĕre.

b) Определите личную форму глаголов, спряжение, переведите на русский язык; образуйте словарную форму (1 л. ед. ч.):dic-ĭ-mus, sunt, ama-s, scrib-u-nt, nega-t, habē-tis, mitt-i-t, audī-mus.

c) Проспрягайте глаголы в Praesens ind. Act.: labōro 1, moveo 2, ago 3, venio 4.

Упражнение 2.

1. Non scholae, sed vitae discĭmus. 2. Dum vivĭmus, laborāre debēmus. 3. Sine causa nihil gignit. 4. Filia epistŏlam legit. 5. Tantum scimus, quantum in memoriā tenēmus. 6. Juste judicāre debētis. 7. Culpam negas. 8. Stellae et luna nautis viam monstrant. 9. Sententiam Scaevŏlae probāmus. 10. Contumacia cumŭlat poenam. 11. Patriam amāmus et defendĭmus. 12. Etiam bestia memoriam habet. 13. Si narras, audīre debeo. 14. Agricŏla semper multum labōrat.

Упражнение 3.

1. Мы должны хорошо работать. 2. Они любят свою родину. 3. Многие страны находятся на больших островах. 4. Дружба украшает жизнь.


Занятие 4.

2-е склонение существительных. Прилагательные 1–2 склонения. Притяжательные местоимения.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте: familia mea, vir bonus, forum Romanum.

b) Определите падежные формы существительных: mod-os, mod-um, mod-is; instrument-o, instrument-a, instrument-ōrum; fabŭl-am, fabŭl-as, fabŭl-is; loc-i, loc-os, loc-o.

Упражнение 2.

А. 1. Arbĭter causam audit. 2. Arbĭtri reos aut condemnant aut absolvunt. 3. Agricŏla villam possĭdet. 4. Lucius Negidius testamentum facit. 5. Advocatus defendit reum in judicio. 6. Arbĭtri viros injustos puniunt. 7. Reus culpam suam negat. 8. Femĭna in familiā viri sui locum filiae obtĭnet. 9. Titius, domĭnus fundi, servum vendit et pecuniam accĭpit. 10. Publius Sempronius servum emit et pecuniam Lucio Titio dat. 11. Justitia – fundamentum regni.

В. 1. Puĕri libros poētārum legunt. 2. Patriam in pericŭlis viri defendĕre debent. 3. Inter bella et pericŭla non est locus otio.4. Tua cura est, non mea. 5. In Graeciā et in Italiā vides pulchra monumenta Graecōrum et Romanōrum antiquōrum. 6. Graeci et Romāni non unum deum, sed multos deos colunt. 7. Amicus meus fabŭlam pulchram libĕris narrat. 8. Consilium tuum plenum sapientiae est. 9. Mala herba cito crescit. 10. Si multos amīcos habes, magnas divitias habes.

Упражнение 3.

1. Слава побед украшает мужей. 2. Я посылаю другу большое письмо. 3. Природа и история – учительницы нашей жизни. 4. Мужчины и женщины любят своих детей.

Apud arbĭtrum

Arbĭter noster Marcus Tullius est vir laboriōsus et justius. Hodiē apud arbĭtrum multae causae privātae sunt: de debĭtis pecuniariis, de testamentis et de mandātis. Primus reus jam in judicio est, cetĕri rei etiam in judicio sunt. In numĕro causārum prima est causa mea de mandāto et debĭto pecuniario. Adversarius meus est Gajus Sempronius.



Занятие 5.

Повелительное наклонение. Imperatīvus. Глаголы, сложные с esse. Личные местоимения. Возвратное местоимение.

Упражнение 1.

a) Образуйте Imperatīvus sing., pl. от глаголов: imperāre, tacēre, credĕre, finīre.

b) Проспрягайте глаголы в Praesens ind.: intersum, interesse; desum, deesse.

Упражнение 2.

A. 1. Causam dic. 2. Libros date. 3. Nolīte credĕre, si inimīci dicunt. 4. Noli tacēre, si dicĕre debes. 5. Amīcos semper in memoriā tenēte. 6. Reus abest in judicio. 7. Arbĭtri non possunt injuste judicāre. 8. Dum absum, amīcus meus negotia mea gerit. 9. Nolīte prodĕre amīcos. 10. Tacēre non possum. 11. Si amīcus meus es, tui amīci mei sunt.

B. 1. Epistŭlas mihi scribĕ mittĕque. 2. Mecum legĭte, mecum scribĭte! 3. Credĭte mihi; semper vobis credo. 4. Nolī me tangĕre!. 5. Nolīte ad me venīre hodie. 6. Inter domĭnum et servum nulla amicitia esse potest. 7. Scientia tibi deest. 8. Amīcus noster tibi adest. 9. Apud Romānos proverbium est: hodie mihi, cras tibi. 10. In libris poētārum nostrōrum multae et verae sententiae insunt.


Упражнение 3.

1. не кричите, когда находитесь в школе. 2. Не запрещай детям гулять в твоем саду. 3. Читайте латинскую книгу медленно. 4. Мы должны помогать друзьям.

Занятие 6.

Praesens indicatīvi passīvi. Infinitīvus praesentis passīvi. Страдательная конструкция. Ablatīvus auctōris. Ablatīvus instrumenti.

Упражнение 1.

a) Прспрягайте в Praesens ind. Act. и Pass. глаголы: vincĕre, monstrāre, punīre.

b) Определите форму глаголов, их спряжение, выделите основу, образуйте форму 1-го л. ед. ч.: vocāris, vocāmur; intellegĕris, intellegĭtur; punītur, puniuntur.

c) Преобразуйте действительную конструкцию в страдательную, страдательную- в действительную: 1. Natūra nihil sine causa gignit. 2. Stellae nautis viam monstrant. 3. Ager ab agricŏlis colĭtur. 4. Liber a discipŭlo legĭtur.

Упражнение 2.

A.1. Reus ab advocāto defendĭtur. 2. Querimonia habētur. 3. Matrimonium dissolvĭtur aut cum bona gratiā aut cum irā anĭmi. 4. Reus condemnātur pro dolo malo. 5. Viri injusti ab arbĭtris puniuntur. 6. Argumenta culpae rei reperiuntur. 7. Sententia absolutoria reo datur. 8. Reus non debet condemnāri injuste. 9. Imperitia culpae adnumerātur. 10. Sententiae Messālae probantur ab amīcis.

B.1. De te fabŭla narratur. 2. Statuae virōrum clarōrum rosis ornantur. 3. Instrumenta et arma e ferro parantur. 4. Nemo debet bis punīri pro uno delicto. 5. Sine causa a te accusor. 6. Troja a Graecis expugnātur. 7. Luna circum terram vertĭtur. 8. Si vis amāri, amā. 9. Agri et oppĭda bellis delentur. 10. In bello viri, femĭnae, libĕri interficiuntur.

Упражнение 3.

1. Девушки украшаются розами. 2. Луна движется вокруг земли. 3. В библиотеке нашей школы много различных книг. 4. Он часто читает книги о природе и истории разных стран.

Занятие 7.

3-е склонение существительных.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте: dux clarus – славный полководец; civĭtas libĕra – свободное государство; labor molestus – тяжкий труд; carmen pulchrum – красивое стихотворение.

b) Определите тип склонения существительных 3-го склонения по характеру исторической основы: jus, juris n; ratio, ōnis f; plebs, plebis f; fons, fontis m; auctor, ōris m; secāle, is n; honor, ōris m; pax, pacis f; lex, legis f; corpus, ŏris n; ars, artis f; civis, is m, f; dens, dentis m; hostis, is m; mare, maris n; nox, noctis f; turris, is f.

Упражнение 2.

A. 1. Verĭtas filia tempōrum est. 2. Judĭces, qui ex lege judicātis, obtemperāre legĭbus debētis. 3. Cives legĭbus parēre debent. 4. Tempus mutat leges antīquas. 5. Judĭces pro criminĭbus cives judĭcant. 6. Salus popŭli – suprēma lex. 7. Voluntas testatōris pro veritāte habētur. 8. Sine legĭbus nulla est civĭtas, nam legĭbus civĭtas continentur. 9. Censōres mores popŭli regunt. 10. Jus publĭcum privatōrum pactis mutāri non potest. 11. Nulla potentia supra leges esse debet. 12. Reus sine provocatiōne condemnātur.

B. 1. In pace littĕrae et artes florent. 2. Causa arbŏrum, florum, herbārum in seminĭbus est. 3. Homo locum ornat, non homĭnem locus. 4. Interdum sub nomĭne pacis bellum occultātur. 5. Amor etiam deos tangit. 6. Magna est linguārum inter homĭnes variĕtas. 7. Tu, si anĭmo regĕris, rex es, si corpŏre, servus. 8. Titus Livius in libris suis fabŭlam de Romŭlo et Remo narrat.

Упражнение 3.

1. Все государства управляютяс законами. 2. История имеет свои законы. 3. Все ученики изучают в школах поэмы Гомера. 4. Река имеет высокие берега. 5. Рабы не имеют голоса.

De Apollĭne et Diāna

Apollo a Graecis et Romānis frater Diānae putātur. Apollĭnis et Diānae pater est Juppĭter, mater Latōna. Apollĭni Sol sacer est, Diānae Luna. Arma Apollĭnis et Diānae sagittae sunt. Poētae antiqui Apollĭnem Musārum ducem, poētārum patrem, carmĭnum auctōrem, medicīnae inventōrem nomĭnant. Multa templa et oracŭla Apollĭni sacra sunt. Oracŭlum Delphĭcum praecipue clarum est.


Занятие 8.

Прилагательные 2-й группы. Participium praesentis actīvi.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте и переведите на русский язык сочетания: miles fortis, poena levis, lex speciālis.

b) Образуйте от данного глагола Рarticipium praes. Act. и просклоняйте его вместе с приведенным существительным: homo (legĕre), popŭlus (vincĕre).

Упражнение 2.

A. 1. Omnes homĭnes libĕri esse cupiunt. 2. Lex brevis esse oportet. 3. Quod attinet ad jus civīle, servi pro nullis habentur, quod ad jus naturāle attinet, omnes homĭnes aequāles sunt. 4. Primus inter pares. 5. Duārum civitātum civis nostro jure nemo potest esse. 6. Patria est commūnis omnium civium parens. 7. Patiens et fortis se ipsum felīcem facit. 8. Fortes fortūna adjuvat. 9. Justitia est constans et perpetua voluntas jus suum cuique tribuens.

B. Longum et difficĭle est iter per praecepta, breve et effĭcax per exempla. 2. Multi flores hominĭbus utĭles sunt. 3. Dives est, qui sapiens est. 4. Divitiae homĭnem felīcem non faciunt. 5. Homo, verum dicens, mendax appellātur. 6. Apud Herodōtum, patrem historiae, sunt innumerabĭles fabŭlae. 7. Vita homĭnum brevis est. 8. Non est facĭlis ad astra via. 9. Nemo potest omnia scire. 10. Natūram mutāre difficĭle est.

Упражнение 3.

1. Из разных травлюди изготавливают лекарства. 2. Лекции читаются опытными учителями. 3. В Афинах все свободные люди могли читать и писать. 4. Храбрым судьба помогает. 5. Истина пишет свои законы.

Занятие 9.

Степени сравнения прилагательных. Степени сравнения наречий. Ablatīvus comparatiōnis. Genetīvus partitīvus.

Упражнение 1.

a) Образуйте степени сравнения следующих прилагательных:

altus, a, um; rarus, a, um; pulcher, chra, chrum; acer, acris, acre; atrox, ōcis; gravis, e; utĭlis, e.

b) В данных слолвосочетаниях преобразуйте положительную степень прилагательных в сравнительную и просклоняйте словосочетания в их новом виде:

lex dura (суровый закон); pars magna (значительная доля); anĭmal utĭle (полезное животное); vir bonus (добрый муж).

Упражнение2.

A. 1. Dolus malus gravior est dolo eventuāli. 2. Probatiōnes debent esse luce clariōres. 3. Nemo ex suo delicto suam condiciōnem meliōrem facĕre potest. 4. Leges Romanōrum meliōres, quam leges Graecōrum sunt. 5. Cato semper optĭmos viros et justissĭmas civitātes defendit. 6. Servi misserrĭmi homĭnes civitātis Romānae sunt. 7. Pares cum parĭbus facillĭme conveniunt. 8. Nulla est terra patria melior.

B. 1. Homĭnes amplius ocŭlis, quam aurĭbus credunt. 2. Aēr est levior, quam aqua. 3. Montes Asiae altiōres sunt, quam montes Eurōpae. 4. Amicitia bonōrum virōrum firmissĭma est. 5. Lingua celĕris est, mens celerior. 6. Graviōres et difficiliōres anĭmi sunt morbi, quam corpŏris. 7. Libertas, leges et pax sunt optĭma dona. 8. Vetĕra proverbia brevĭter et simplicĭbus verbis prudentiam popŭli exprĭmunt. 9. Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est.

Упражнение 3.

1. Старый друг – лучший друг. 2. Человеческий ум быстрее всего. 3. Почести рождаются большим трудом. 4. Гомер – славнейший из поэтов Греции. 5. Золото и драгоценности не делают людей счастливыми.

Capĭtis deminutio

Capĭtis deminutiōnis tria genĕra sunt: maxĭma, media, minĭma. Nam tria habēmus: libertātem, civitātem, familiam. Si libertātem amittĭmus, maxĭma est capĭtis deminutio. Si libertātem retinēmus, sed civitātem amittĭmus, media est capĭtis deminutio. Si et libertas et civĭtas retinentur, familia tantum mutātur, minĭma est capĭtis deminutio.


Занятие 10.

4-е склонение существительных. 5-е склонение существительных.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте и переведите на русский язык сочетания: fructus dulcis, gradus altus, res incorporāles, spes ultĭma.

b) Определите форму существительных: aciē, spē, exercĭtu, manū, campō, popŭlō, virō, fabŭlā, patriā, vī, animālī, nomĭnĕ, regĕ, sermōnĕ; exercituum, diērum, noctium, leōnum; tauros, casus, scholas, partes; lacrĭmam, patrem, locum, vim, spem; verbis, hominĭbus, casĭbus, diēbus; oppĭda, nomĭna, maria, cornua.

Упражнение 2.

A. 1. Edicta sunt praecepta magistratuum popŭli Romāni. 2. Damnum aut casu, aut culpa fit. 3. Senātus permittit consŭli bellum gerĕre. 4. Usus fructus in multis casĭbus pars dominii est. 5. Jus edicendi habent magistrātus popŭli Romāni. 6. Res corporāles tangi possunt, velut fundus, homo, vestis, aurum, argentum et denĭque aliae res innumerabĭles. 7. Juris prudentia est divinārum et humanārum rerum notitia, justi et injusti scientia. 8. Poena sine fraude esse non potest. 9. Lapsus varii sunt: lapsus linguae, memoriae. 10. Publĭcum jus est, quod ad statum rei publĭcae Romānae spectat, jus privātum, quod ad singulōrum utilitātem. 11. Senatōres defendunt rem publĭcam Romānam a rebus novis.

B. 1. Canes sunt custōdes domuum. 2. Caesar exercĭtum Romānum contra hostes ducit. 3. Non solum cives, sed etiam magistrātus legĭbus parēre debent. 4. Cornua habent praecipue quadrupĕdes. 5. Homĭni quinque sunt sensus. Sedes quattuor sensuum est in capĭte: visus est in ocŭlis, audītus in aurĭbus, odorātus in narĭbus, gustatus in palāto et in linguā. Tactus est praecipue in digĭtis. 6. Verbis sensus nostros exprimĕre interdum non possŭmus. 7. Nostri milĭtes partem navium deprĭmunt, nonnullas cum hominĭbus capiunt, relĭquas in portum compellunt. 8. Sine duce exercĭtus corpus est sine spirĭtu. 9. Ex fructu arbor cognoscĭtur.

Упражнение 3.

1. Римское войско побеждает врагов. 2. Цезарь имеет надежду победить. 3. Мы знаем о славных подвигах римских граждан.


Занятие 11.

Imperfectum indicatīvi actīvi et passīvi. Futūrum I indicatīvi actīvi et passīvi. Imperfectum indicatīvi et Futūrum I indicatīvi глагола sum, esse и сложных с ним.

Упражнение 1.

a) Проспрягайте глаголы в Imperfectum ind. Act. et Pass., Futūrum ind. Act. et Pass.: veto 1, permitto 3, moneo 2, definio 4.

b) Прерведите на латинский язык: «он показывал», «вы показываете», «нас будут показывать», «ты запрещал», «мы запрещаем», «они будут запрещать», «я описывал», «их описывали», «нас будут описывать», «вы устанавливаете», «я устанавливал», «устанавливалось», «они убедятся», «вас убеждали».

Упражнение 2.

A. 1. Advocātus in foro causam dicēbat. 2. Reus culpam suam negābat. 3. Servi pro nullis habebantur. 4. Si quis a consŭle quaestōrem parricidii condemnabātur, is ad popŭlum provocāre potĕrat. 5. Romāni multos deos colēbant. 6. Primum reges civitātem Romānam regēbant. 7. Leges Romānae sevērae erant. 8. Reus non potĕrat suam causam ipse dicĕre. 9. Dum abĕram, amīcus meus negotia mea gerēbat. 10. Semper colēmus justas leges civitātis nostrae. 11. Culpam rei demonstrāre non poterĭtis. 12. Bella injusta semper erant causa multōrum malōrum.

B. 1. Alius nunc sum, atque ante eram. 2. Magistri puerōrum Romanōrum plerumque servi Graeci erant, non liběri viri. 3. Describĭtur ab Homēro bellum longum, quod Graeci cum Trojānis gerēbant. 4. Apud Romānos multi servi in ludis gladiatoriis exercebantur. 5. Si necessarium erit pro patria nostra pugnāre, ad arma vocabĭmur, contra inimīcos ducēmur. 6. Alexander Magnus, Philippi filius, claros magistros habēbat. 7. In numĕro magistrōrum Alexandri praeclārus Graecōrum philosophus Aristotĕles erat. 8. Aspĕra et dura vita tua erit, amīce, nisi semper laborābis. 9. Dolor tempŏre, non lacrĭmis molliētur.

Упражнение 3.

1. Древний Рим управлялся царями. 2. Жизнь рабов была жалкой и несчастной. 3. В Риме воры сурово наказывались. 4. Греки долго не могли захватить Трою. 5. Дети в Спарте уважали родителей.

Занятие 12.

Местоимения: указательные, относительные, отрицательные.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте словосочетания:

is vir honestus (этот честный муж);

hic adversus tuus (этот твой противник);

haec causa gravis (эта серьезная причина);

id donum lagrum (этот щедрый дар)

b) Определите местоимения и их формы: sibi, tuo, illi, quā, cujus, nobis, his, ipsos, cui, horum, iis, quem, hos, suam.

Упражнение 2.

A.1. Debēmus facĕre ea, quae leges impĕrant. 2. Cum collĭgo argumenta causārum, non tamen ea numerāre soleo, quam expendĕre. 3. Juris praecepta sunt haec: honeste vivĕre, altĕrum non laedĕre, suum cuique (каждому) tribuĕre. 4. Judĭces condemnant eos, qui delicta efficiunt. 5. Parēmus legĭbus civitāte nostrae. 6. Quisque popŭlus suum jus sibi constituit. 7. Lex est, quod popŭlus jubet et constituit. 8. Amīci defenduntur a nobis in pericŭlis. 9. Id, quod nostrum est, sine facto nostro ad alium transferre non potest.

B. 1. Haec est codicio, sine qua non potest res evenīre. 2. Belgae proxĭmi sunt Germānis, qui trans Rhenum incŏlunt quibuscum continenter bellum gerunt. 3. In nobis ipsis est orīgo omnium malōrum. 4. Primus cujusque mensis dies apud Romānos Kalendae dicebātur. 5. Maxĭma est laus Achillis et Ulixis: hujus viri prudentiă nobis placet, illīus fortitūdo. 6. Qualis homo ipse est, talis ejus est oratio. 7. Non is beātus est, cujus divitiae magnae sunt, sed is, qui sua sorte contentus est.

Упражнение 3.

1. Вам я ничего не должен. 2. Тебе я верю всегда. 3. Римляне ценили тех ораторов, которые были самыми красноречивыми.

De perfidia punīta

Olim bellum erat inter Romam et Falerios, oppĭdum Romae proxĭmum, et Romāni ante Falerios castra habēbant. Puĕri Faliscōrum autem etiam in bello extra oppĭdum se exercēbant. Aliquando Faliscus quidam cum puĕris nonnullis in castra Romāna intrat et Romānis dicit: «Frustra oppĭdum nostrum oppugnabĭtis: armis id expugnāre non poterĭtis, sed dolo incŏlas superabĭtis. Vidētis puĕros istos: eos vobis mando ac ita Romānis victoriam paro.» Sed Romāni ei respondent:» Contra viros arma habēmus, nunquam ea contra puĕros capiēmus. Semper armis pugnāmus; ităque Faliscos dolo insidiisque superāre non possŭmus. Puĕros domum remittēmus, te autem merĭto puniēmus.»


Занятие 13.

Основные формы глагола. Основы глагола. Perfectum indicatīvi actīvi.

Упражнение 1.

a) Проспрягайие в Perfectum ind. Act. глаголы: venio, vēni, ventum, venīre (приходить), video, vīdi, visum, vidēre (видеть), vinco, vīci, victum, vincĕre (побеждать), voco 1 (звать).

b) Определите форму глаголов и переведите на русский язык: fuistis, potuistis; fēci, respondi; misērunt, expugnavērunt; scripsĭmus, necāvit, duxĭmus, mīsi, portavērunt.

Упражнение 2.

А. 1. Senātus decrēvit. Consŭles decrevērunt. 2. Avus scripsit herēdem nepōtem suum. 3. Senātus Catilīnam hostem popŭli appelāvit et contra eum exercĭtum misit. 4. Hostes pacem fecērunt et obsĭdes dedērunt. 5. Bella civīlia delevērunt multas divitias Romae. 6. Lucius Titius uxōrem Maeviam duxit; deĭnde Maevia Titio repudium misit atque Aulo Sejo nupsit. 7. Filius a patre hereditātem accēpit. 8. Judĭces merĭto reos pro delictis punivērunt.

B. 1. Senatōres Romāni Cicerōnem consŭlem, postquam civitātem Romānam servāvit. 2. Promisisti ad me venīre, sed non venisti. 3. Milĭtes Romāni multas urbes in Gallia expugnavērunt et ingentem eārum numĕrum delevērunt. 4. Juppĭter, in taurum conversus, Eurōpam rapuit et in Cretam transportāvit. 5. Hannĭbal, dux Carthaginiensium, ultĭmos suae vitae annos in regno Prusiae vixit. 6. Milĭtes Caesăris montem cepērunt et ibi prope hostes castra posuērunt. 7. Priămus rex Trojanōrum fuit. Hecŭba fuit uxor Priămi.8. Alexander Magnus postquam exercĭtum in Asiam transportāvit, Persas ad Granīcum flumen proelio atrōci vīcit totamque Asiam servitūte barbarōrum liberāvit.

Упражнение 3.

1. Враги захватили и разрушили город. 2. Сцену театра украшали цветами. 3. Ромул и Рем построили Рим. 4. Цицерон был известнейшим римским оратором.

Res mancīpi et nec mancīpi I

Omnes res aut mancīpi aut nec mancīpi sunt.

Mancīpi res sunt omnia praedia in Italĭco solo, tam rustĭca, qualis est fundus, quam urbāna, qualis est domus; item jura praediōrum rusticōrum, velut via, iter, actus, aquaeductus; item servi et quadrupĕdes, velut boves, muli, equi, asĭni.

Cetĕrae res nec mancīpi sunt.

(Ulp.)


Занятие 14.

Перфектные времена активного залога.

Упражнение 1.

a) Пpоспрягайте в Perfectum, Plusquamperfectum, Futūrum II ind. Act. глаголы: mitto, misi, missum, ĕre (посылать); continuo, āvi, ātum, āre (соединять); prodo, dĭdi, dĭtum, ĕre (предавать).

b) Определите форму глаголов и переведите на русский язык: fuistis, potuistis, misi, respondi, misērunt, expugnavērunt, putavĕrat, conscripsĕrat, scripsĭmus, potuerĭmus, collocavĕrint, interfuĕrint, tulērunt, tulĕrant, prodit, voluisti, voluĕras.

Упражнение 2.

А. 1. Ariovistus, rex Germanōrum, tertiam partem agri Sequanōrum occupavĕrat. 2. Proserpĭnam, filiam Jovis et Cerĕri, Pluto uxōrem duxĕrat. 3. Causa belli fuit, quod Romāni agrum Sabīnum ferro ignique vastavĕrant. 4. Themistocles restituit muros, quos Persae delevĕrant. 5. Philippus, Macedŏnum rex, Lacedaemoniis scripsit: «Si in Laconĭcam venĕro, finĭbus vos exturbābo». Lacedaemonii rescripsērunt: «Si». 6. Horatio Coclĭti, quod insigni fortitudĭne Romam servavĕrat, cives grati aeneam statuam collocavērunt. 7. Respondēbo tibi, sed non ante, quam tu ipse mihi respondĕris.8. Sententiam mutabĭtis, si omnia audiverĭtis.

Упражнение 3.

1. Наша страна была спасена храбрыми мужами. 2. Мой друг был обвинен несправедливо.

De Gallis

Galli, gens maxĭme bellicōsa, Alpes superavĕrant et magnam partem Italiae ferro ignīque vastābant. Postquam milĭtes Romānos fugavērunt, urbi Romae appropinquavērunt et agros vastāre coepērunt. Romāni uxōres et libĕros in Capitolium, arcem Romae, condidērunt, senes autem, de salūte patriae desperantes, forti anĭmo hostes advenientes in foro exspectābant. Galli, postquam in urbem intravērunt eamque cremavērunt, omnes senes trucidavērunt, Capitolium oppugnavērunt. Silenti nocte Galli Capitolium expugnāre constituērunt, sed clamor ansĕrum custōdes defatigātos e somno excitāvit. Manlius, dux eōrum, statim milĭtes ad arma vocāvit et hostes repŭlit. Jure igĭtur Romāni nomen Manlii celebravērunt, Capitolīnum eum appellantes.

Res mancīpi et nec mancīpi II

Magna autem differentia est rerum mancīpi et nec mancīpi. Nam res nec mancīpi ipsātraditiōne pleno jure alterīus fiunt, si modo corporāles sunt et ob id recipiunt traditiōnem.

Ităque si tibi vestem vel aurum vel argentum tradidĕro sive ex venditiōnis causāsive ex donatiōnis sive quāvis aliāex causā, statim tua fit ea res.

Mancīpi vero res sunt, quae per mancipatiōnem ad alium transferuntur.

(Gai.)

Занятие 15.

Participia.

Упражнение 1.

a) Образуйте причастия настоящего, прошедшего и будущего времени, переведите на русск. яз.:capio, cēpi, captum, ĕre; pugno, āvi, ātum, āre; doceo, docui, doctum, ēre.

b) Определите склонение причастий; образуйте от данных причастий Abl. Sing. и Pl.; Acc. Sing. и Pl.: dans, dantis; habens, habentis; lectūrus, a, um; conversus, a, um; veniens, venientis; tractus, a, um; quaesitūrus, a, um.

Упражнение 2.

А. 1. Gajus pater historiae juris Romāni appellātus est. 2. Terra est commūnis patria omnium laborantium. 3. Leges Romanōrum, ad rem publĭcam pertinentes, sevērae erant. 4. Judĭces, consilium capientes in privātas et publĭcas causas, justi esse debent. 5. Tacĭtus scribit: Bellum descriptūrus sum, quod Romāni cum Germānis gerēbant. 6. Eum homĭnem defensūrus sum, quod is delictum non fecit. 7. Fines nostros a hostium impĕtu defensūri sumus.

B. 1. Multa capientĭbus desunt multa. 2. Homo verum non dicens mendax appellātur. 3. Alexander Magnus statuas a Xerxe captas Atheniensĭbus misit. 4. Hostes appropinquant urbem oppugnatūri et agros vastatūri. 5. Juppĭter, in taurum conversus, Eurōpam rapuit et in Cretam transportāvit. 6. Helvetii patriam reliquērunt novas sedes quaesitūri. 7. Romāni et Graeci capĭta corōnis et florĭbus ornābant.

Упражнение 3.

1. Граждане, оскорбившие достоинство императора, сурово наказывались. 2. Друг хорошо вел дела, доверенные ему.


Занятие 16.

Перфектные времена страдательного залога.

Упражнение 1.

a) Проспрягайте во всех временах системы перфекта страдательного залога глаголы: construo, construxi, constructum, construĕre; moveo, mōvi, mōtum, movēre.

b) Определите формы глаголов, переведите на русский язык: monstrātus est, monstrātus erat, monstrātus erit; condidisti, condidĕras, condidĕris; dicunt, dicēbat, dicet; mutāmur, mutabārum, mutabĭmur.

Упражнение 2.

A. 1. Roma condĭda est a Romŭlo et Remo. 2. Lex a consŭle lata est. 3. Caesar a conjuratorĭbus in curia necātus est. 4. Leges Romānae a multis jurisprudentĭbus inventae sunt. 5. Libertas et vita civium exercĭtu defensae erant. 6. Cicĕro a senatorĭbus pater patriae appellātus est. 7. Voluntas testatōris, quae in testamento scripta est, legis vim habet et non mutātur.8. Ex servō libertus est.

B. 1. Troja a Graecis delēta est, sed memoria Trojae ab Homēro poētā servāta est. 2. Eloquentia data est multis, sapientia paucis. 3. In templo Apollĭnis Delphĭco inscriptum erat: «Nosce te ipsum». 4. Babylon altis muris cincta erat. 5. Alexander Magnus ab Aristotĕle, viro sapienti, erudītus est. 6. Romŭlus et Remus, ut fama est, in eisdem locis, ubi flumĭne Tibĕri exposĭti et a pastōre educāti erant, urbem condĕre statuērunt. 7. Socii Ulixis boves sacras Solis dei interfecērunt et ad cenam paravērunt; eā de causā in alto mari omnes naves Ulixis fractae et socii ejus necāti sunt. Ipse Ulises, tempestāte coactus, ad insŭlam Ogygiam pervēnit, ubi apud nympham Calypso septem annos vixit. Postquam Calypso, a deis admonĭta, eum in patriam remīsit, navis ejus a Neptūno deo fracta est. Ulixes, fame et frigŏre confectus, ad Phaeācum insŭlam actus est, qui eum bene accepērunt et paulo post in patriam misērunt.

Упражнение 3.

1. Сыновья были назначены наследниками. 2. Обвиняемый был оправдан судьей.


Занятие 17.

Отложительные, полуотложительные глаголы.

Упражнение 1.

a) Проспрягайте во всех временах индикатива глаголы: arbitror 1, loquor 3.

b) Образуйте причастия от глаголов: sequor 3, orior 4.

c) Напишите основные формы глаголов: aggrĕdior, congrĕdior, egrĕdior, ingrĕdior, progrĕdior, regrĕdior. Какие вы знаете в новых языках слова, образованные от этих глаголов?

Упражнение 2.

A. 1. Qui nascuntur, patris familiam sequuntur. 2. Hostes oppĭda nostra aggrediebantur. 3. Amīcus pollicĭtus est pecuniam brevi reddĕre. 4. Leges scriptae Romae quinto saecŭlo ante aeram nostram ortae sunt. 5. Plebs querĭtur injurias patriciōrum. 6. Omnes gaudēmus libertāte et justitia. 7. Popŭlus Romānus partim suo proprio, partim commūni omnium jure utĭtur.

B. 1. Poētae nascuntur, oratōres fiunt. 2. Malus miles est, qui imperatōrem gemens sequĭtur. 3. Thales, unus e sapientĭbus Graecōrum, omnia ex aqua orta esse docēbat. 4. Ut arbitrātur, ita loquĭtur. 5. Quidquid est natum, morĭtur. Quidquid morĭtur, natum erat. 6. Proelio trans Rhenum nuntiāto, Suebi, qui ad ripas Rheni venĕrant, domum reverti coepērunt. 7. Audentes fortūna juvat.

Упражнение 3.

1. Судьи преследуют несправедливость. 2. Александр Великий умер в Вавилоне.

Занятие 18.

Gerundium. Gerundivum.

Упражнение 1.

a) Образуйте герундив от глаголов: voco 1, loquor 3, traho 3, fallo 3, patior 3.

b) Напишите Gen. и Abl. Герундия от глаголов: amo 1, teneo 2, vinco 3, nascor 3, venio 4.

c) Переведите на русский язык: 1. Epistŭla scripta est. Epistŭla scribenda est. 2. Patriam defendĭmus. Patria nobis defendenda est.

Упражнение 2.

A. 1. Dicendo dicĕre, scribendo scribĕre discĭmus. 2. Libertas est potestas faciendi id, quod jure licet. 3. Magistrātus popŭli Romāni jus edicendi habent. 4. Lex jubet, quae facienda sunt, prohibetque contraria. 5. Nobis legĭbus parendum est. 6. Culpa demonstrāta punienda est. 7. Ars scribendi.8. Pax quaerenda est.9. Studium honeste vivendi.10. Quod erat demonstrandum.

B. 1. Homĭnis mens discendo alĭtur et cogitando. 2. Veste frigŏris depellendi causā reperta est. 3. Et libĕris et viris libri legendi sunt. 4. Gutta cavat lapĭdem non vi, sed saepe cadendo. 5. Vera sententia apud antīquos erat non ars dicendi, sed ars tacendi difficillĭma est. 6. Caesar belli gerendi facultātem propter anni tempus non habēbat. 7. Consilia prudentium virōrum audienda sunt.8. Ocŭlis magis habenda fides, quam aurĭbus est.9. Nihil sine ratiōne faciendum est.

Упражнение 3.

1. Этот дом удобен для жилья. 2. Дети должны читать книги. 3. Мы упражняем нашу память чтением.

Занятие 19.

Числительные: количественные, порядковые.

Упражнение 1.

a) Просклоняйте и переведите на русский язык сочетания: unus gradus, duae urbes, tria tempŏra, ducentae scholae.

b) К каким латинским числительным восходят слова: уния, дуэт, трио, квартет, квинтет, секстет, октет, дециметр, процент.

Упражнение 2.

А. 1. Unus testis – nullus testis. 2. Roma anno septigentesĭmo quinquagesĭmo tertio condĭta est. 3. Duo litĭgant, tertius gaudet. 4. Leges duodĕcim tabulārum anno ab urbe condĭta quadringentesĭmo edĭtae sunt. 5. Duas uxōres eōdem tempŏre habēre non licet. 6. Factum unīus altĕri nocēre non debet. 7. Quattuor sunt anni tempŏra: ver, aestas, autumnus, hiems.

B. Duas tantum res popŭlus Romānus optat: panem et circenses. 2. Condĭta est Carthāgo octoginta duōbus annis ante quam Roma. 3. Quinque sunt libri Cicerōnis de summo bono, sex de republĭca. 4. Sunt duodĕcim menses anni. 5. Antiquis Graecis et Romānis tres partes terrārum notae sunt: Asia, Afrĭca, Eurōpa. 6. Terra semel in anno, luna duodecies cursum suum circum solem confĭcit. 7. Duo cum faciunt idem, non est idem.

Упражнение 3.

1. В году 12 месяцев и 4 времени года: весна, лето, осень, зима. 2. Пес Цербер имел три головы. 3. Греки были у стен Трои 10 лет.

Занятие 20.

Infinitīvi. Accusatīvus cum infinitīvo.

Упражнение 1.

а) Образуйте шесть форм инфинитива от глаголов: accūso 1, moveo 2, absolvo 3, finio 4.

b) В предложении Video puĕrum legĕre поставьте инфинитив в прошедшем и будущем времени. В предложении Caesar credēbat se oppĭdum opugnatūrum esse замените действительную конструкцию страдательной.

Упражнение 2.

A. 1. Legem brevis esse oportet. 2. Lex jubet scelerātos punīri. 3. Ulpiānus dicit sententiam Juliāni veram esse. 4. Reus dicit se scelus non fecisse. 5. Spero me culpam tuam demonstratūrum esse. 6. Putāmus leges Romanōrum esse justas necessariasque. 7. Scimus Gaium juris prudentem clarum fuisse. 8. Publium Sempronium herēdem meum esse jubeo.

B. 1. Homĭnes antīqui credēbant varios deos et fata orbem terrārum regĕre. 2. Dux milĭtes castra munīre jussit. 3. Augustus carmĭna Vergilii contra testamentum ejus cremāri vetuit. 4. Scimus Cicerōnem oratōrem fuisse clarum. 5. Scriptōres vetĕres Romam a Romŭlo et Remo condĭtam esse tradunt. 6. Legāti Helvetiōrum Caesări dixērunt se obsĭdes datūros esse. 7. Darēus, rex Persārum, sperābat a se Graecos facĭle victum iri.

Упражнение 3.

1. Сократ сказал, что ничего не знает. 2. цезарь сообщает, что римляне одерживают победу над галлами. 3. Известно, что консулы избирарись ежегодно.

Занятие 21.

Nominatīvus cum infinitīvo.

Упражнение 1.

a) Преобразуйте оборот acc.c inf. в оборот nom.c.inf.: Tradunt Romŭlum urbem Romam condidisse. Tradunt urbem Romam a Romŭlo condĭtam esse.

b) Образуйте все причастия и инфинитивы от глаголов: ago, ēgi, actum. Ĕre; existĭmo 1; sentio, sensi, sensum, īre.

Упражнение 2.

A. 1. Sententia Pauli vera esse vidētur. 2. Qui tacet, consentīre vidētur. 3. Dicĭtur consul novam legem tulisse. 4. Cicĕro eloquentia omnes oratōres superavisse dicĭtur. 5. Reus juste punītus esse existimātur. 6. Lege duodĕcim tabulārum patrōnus vetabātur clienti fraudem facĕre. 7. Fortūna dicĭtur caeca esse.

B. 1. Consŭles jubentur scribĕre exercĭtum. 2. Foedus a Trojānis ruptum esse dicĭtur. 3. Post itinĕra longa Ulixes dicĭtur ad Pheācum insŭlam pervenisse. 4. Aesōpus servus fuisse tradĭtur. 5. Minerva ex capĭte Jovis nata esse dicebātur. 6. Suebi centum pagos habēre dicuntur. 7. Aristīdes vir justissĭmus fuisse putātur. 8. Consuetūdo et mos vim legis habēre videntur.

Упражнение 3.

1. Все знают, что Цицерон был известнейшим римским оратором. 2. Кажется, что календы являются первым днем месяца.


Занятие 22.

Ablatīvus absolūtus.

Упражнение 1.

a) Образуйте причастия настоящего и прошедшего времени от глаголов: muto 1; prohibeo, ui, ĭtum, ēre; constituo, ui, ūtum, ĕre.

b) В предложении Trojā delēta, Graeci domos revertērunt определите оборот и переведите его всеми возможными способами.

c) В предложении Cum Caesar in Galliam vēnit, ibi duae factiōnes erant замените придаточное предложение оборотом ablatīvus absolūtus.

Упражнение 2.

A. 1. Lex, nemĭne contradicente, probāta est. 2. Causā cognĭtā, praetor actiōnem dat aut denĕgat. 3. Qui, vetante praetōre, fecit, adversus edictum fecisse vidētur. 4. Crescente malitiā, crescĕre debet et poena. 5. Imminentĭbus pericŭlis, nobis defendendum est. 6. Actōre non probante, reus absolvĭtur. 7. Causāin judicio victā, advocātus gaudet.

B. 1. Artes innumerabĭles repertae sunt, docente natūrā. 2. Hostĭbus circumventis, Romāni proelium commitĕre constituērunt. 3. Me absente, consilium bonum captum est. 4. Fama est philosŏphum Pythagŏram, Tarquinio Superbo regnante, in Italiam venisse. 5. Bello Helvetiōrum confecto, totīus fere Galliae legāti ad Caesărem convenērunt. 6. Re frumentariā comparātā, Caesar castra movit. 7. Castris munītis, Caesar ad oppugnatiōnem se comparāre coepit.

Упражнение 3.

1. Окружив врагов, римляне решили начать сражение. 2. Когда приходит весна, расцветают цветы. 3. Говорят, что император Нерон был очень жесток.

Занятие23.

Conjunctīvus:образование, общее значение, употребление в независимых предложениях.

Упражнение 1.

а) Проспрягайте в ind. et conj. act.глаголы: delecto 1; maneo, mansi, mansum 2; protestor 3.

b) Определите формы глаголов: sis, es, audias, audīris, agĭmus, agāmus, habēbant, potērant, mutat, mutābat, mutet, mutābit.

Упражнение 2.

A. 1. Gaudeāmus igĭtur, juvĕnes dum sumus. 2. Amēmus patriam nostram et pareāmus legĭbus ejus. 3. Valeant cives mei, sint incolŭmes, sint beāti. 4. Ferat praetor legem novam. 5. Puniant cives imprōbi. 6. Quis putāret? 7. Quid faciam? 8. An reus culpam suam negāret? 9. Absint doli mali in anĭmis nostris. 10. Absolvātur culpā reus.

B. 1. Vocem ratiōnis semper audiāmus. 2. Imitēmur exempla bonōrum et sapientium virōrum. 3. Amētis patriam vestram et pareātis legĭbus ejus. 4. Qui dedit beneficium, taceat; narret, qui accēpit. 5. Dum spirāmus, sperēmus. 6. Audiantur consilia sapientium homĭnum. 7. Quod sentīmus loquāmur, quod loquĭmur sentiāmus. 8. Semper a vobis dicantur, quod verum est, at ne dicantur omnia omnĭbus.

Упражнение 3.

1. Давайте хорошо учиться. 2. Пусть процветает наша родина. 3. Я надеюсь, что ты скоро придешь.


Латинские изречения


Ab ovo. – С яйца; с самого начала; ab ovo usque ad mala – от яйца до яблок (у древних римлян обед начинался с яиц и кончался фруктами); с начала до конца.

Alea jacta est. (Caesar) – Жребий брошен.

Aliam aetātem alia decet. – Каждому возрасту подобает свое.

Alma mater – мать – кормилица (традиционное название ВУЗа).

Alter ego. – Второе «Я». (О близком друге).

Amantes – amentes. – Любящие – безумные.

Amicitia aequalĭtas. – Дружба – это равенство.

Amīcus Plato, sed magis amīca est verĭtas. – Платон – друг, но истина еще больший друг. Истина дороже всего (слова, приписываемые Аристотелю).

осторожно.

Amīcus verus rara avis est. – Настоящий друг – редкая птица.

Ars longa – vita brevis. – Искусство вечно – жизнь коротка.

Aquĭla non captat muscas. – Орел не ловит мух.

Audiātur et altĕra pars. – Следует выслушать и другую сторону.

Aurea mediocrĭtas – золотая середина.

Aut Caesar aut nihil. – Или Цезарь или ничего.

Ave, Caesar, moritūri te salūtant! Да здравствует Цезарь, идущие на смерть приветствуют тебя!

Bis vincit, qui se vincit. – Дважды побеждает, кто себя побеждает.

Bona fide. – По совести. Честно. Чистосердечно. Искренно.

Casus belli. – Повод к войне.

Causā cadĕre – проиграть дело.

Causam dicĕre – вести судебное дело.

Causam discĕre- изучать дело.

Causam vincĕre – выиграть дело.

Clavus clavo pellĭtur. – Клин клином вышибают.

Cogĭto ergo sum. – Я мыслю, следовательно, существую. (Декарт).

Cognosce te ipsum. – Познай самого себя.

Consuetūdo est altĕra natūra. – Привычка – вторая натура.

Contra factum non est argumentum – Против факта нет аргумента.

Cum tacent, clamant (Сiсĕro). – Когда молчат, кричат. Красноречивое молчание.

De gustĭbus non disputandum. – О вкусах не спорят.

De mortuis aut bene, aut nihil. – О мертвых или хорошо, или ничего.

Dictum – factum. – Сказано – сделано.

Divĭde et impĕra! – Разделяй и властвуй!

Dixi et anĭmam levāvi. – Сказал и облегчил тем душу.

Docendo discĭmus. – Уча (других), мы учимся (сами).

Do, ut des. – Даю, чтобы и ты мне дал.

Dum spiro, spero. – Пока дышу, надеюсь.

Dura lex, sed lex. – Суров закон, но закон.

Epistŏla non erubescit (Cicěro). – Письмо не краснеет. Бумага все стерпит.

Elephantum ex musca facis. – Ты делаешь из мухи слона.

Errāre humānum est (Senĕca). – Человеку свойственно ошибаться.

Est modus in rebus.-Есть мера в вещах. Всему есть предел.

Fēci, quod potui. – Я сделал, что мог.

Festīna lente. – Торопись медленно.

Fundamentum justitiae est fides. – Верность – основа справедливости.

Homo sapiens – человек разумный.

Homo sum: humāni nihil a me aliēnum est. – Я человек, и ничто человеческое мне не чуждо.

Honōres mutant mores, sed raro in meliōres. – Почести меняют нравыб но редко в лучшую сторону.

Ibi victoria, ubi concordia. – Там победа, где согласие.

Ignorantia non est argumentum. – Незнание не аргумент.

In herbis esse. – ще зеленым. Молодо – зелено.

Inter arma silent leges. – Среди оружия молчат законы.

Jus est ars boni et aequi. – Право есть искусство добра и справедливости.

Legem brevem esse oportet. – Закон должен быть кратким.

Lex posterior derŏgat priōri. – Позднейшим законом отменяется более ранний.

Littĕra scripta manet. – Написанная буква остается.

Lupus non mordet lupum. – Волк не кусает волка.

Manifestum non eget probatiōne. – Очевидное не нуждается в доказательстве.

Manus manum lavat. – Рука руку моет.

Mens sana in corpŏre sano. – В здоровом теле – здоровый дух.

Modus vivendi. – образ жизни (порядок взаимоотношений).

Multum, non multa. – Много, но немногое. (Глубокое содержание в кратких словах).

Natūra nihil facit frustra. – Природа ничего не рождает зря.

Nemo debet bis punīri pro uno delicto. – Никто не должен дважды наказываться за одно преступление.

Nemo judex in propriā causā. – Никто не судья в собственном деле.

Nolī dicĕre, quod nescis. – Не говори, если не знаешь.

Nolī nocēre! – Не навреди!

Non est fumus absque igne. – Нет дыма без огня.

Non progrĕdi est regrĕdi. – Не идти вперед, значит, идти назад.

Nota bene. – Обрати внимание.

Novus rex, nova lex. – Новый правитель – новый закон.

Odi et amo. – И ненавижу и люблю.

Omnia mea mecum porto. – Все свое ношу с собой.

Omnia mutāntur, nihil intĕrit. – Все меняется, ничего не исчезает.

Omnia praeclara – rara. – Все прекрасное – редко.

O, sancta simplicĭtas! – O, святая простота! восклицание, приписываемое Яну Гусу, увидевшему, что какая-то старуха подбрасывает дрова в костер, на котором его сжигали в 1415 г.).

O tempŏra, o mores! – О времена, о нравы!

Otium post negotium. – Отдых после труда.

Pacta sunt servanda. – Договоры нужно соблюдать.

Per aspěra ad astra. – Через тернии к звездам.

Persōna (non) grata – лицо (не) пользующееся доверием.

Post scriptum. – После написанного.

Prior tempŏre – potentior jure. – Первый во времени – сильнейший по праву.

Pro et contra. – За и против.

Qui quaerit, repĕrit. – Кто ищет, находит.

Qui tacet consentīre vidētur. – Кто молчит, тот, по-видимому, соглашается.

Quod licet Jovi, non licet bovi. – Что положено Юпитеру, не положено быку.

Sapienti sat. – Мудрому достаточно.

Scio me nihil scire. – Я знаю, что ничего не знаю.

Sententia absolutoria – оправдательный приговор.

Sero venientĭbus ossa. – Поздно приходящим – кости.

Sine cura – без заботы.

Sine ira et studio. – Без гнева и пристрастия.

Si vis pacem, parā bellum. – Если хочешь мира, готовся к войне.

Status quo – положение в данный момент.

Tabŭla rasa – чистая доска.

Tempŏra mutantur, et nos mutāmur in illis. – Времена меняются, и мы меняемся вместе с ними.

Terra incognĭta. – Неизвестная земля (в знач. совершенно неизвестного, недоступного).

Tertium non datur. – Третьего не дано.

Testis unus testis nullus. – Один свидетель – не свидетель.

Ut salūtas, ita salutabĕris. – Как аукнется, так окликнется.

Veni, vidi, vici. – Пришел, увидел, победил.

Vim vi repellĕre licet. – Силу позволено отражать силой.

Vivěre est cogitāre. – Жить, значит, мыслить.

Vivĕre est militāre. – Жить, значит, бороться.

Volens – nolens. – Волей – неволей.

Vox popŭli – vox dei. – Голос народа – голос бога.




Латинско-руский словарь

А

a, ab (c Abl.) от, из; с, у; из-за; по

absolutorius, a, um оправдательный (приговор)

absolvo, solvi, solūtum 3 отделять, освобождать (от ответственности)

absum, afui, – abesse отсутствовать

ac= atque

accipio, cēpi, ceptum 3 принимать, получать

accūso 1 обвинять

acer, acris, acre острый, деятельный

Achilles, is m Ахилл, один из главных героев «Илиады» Гомера

acies, ei f острие; строй; бой, сражение

actio, ōnis f действие; поступок; судебный процесс, дело, тяжба, иск

actor, is m истец; исполнитель

actus, us m дело, действие, право прогона скота

ad (c Acc.) к; близ; около; до, на, в

adjŭvo, jūvi, jūtum 1 помогать

adnuměro 1 относить, приравнивать

adsum, affui, – adesse быть, находиться, присутствовать; помогать

advocātus, i m защитник, адвокат

adversarius, i m противник

adversus (c Acc.) против; напротив

adversus, a, um противолежащий; враждебный

aedīlis, is m эдил (должностное лицо, осуществлявшее организацию народных зрелищ, городское благоустройство, надзор за общественными зданиями, полицейский надзор и регулирование продовольственного снабжения)

aeneus, a, um медный, бронзовый

aequālis, e равный

aequus, a, um равный; правильный, справедливый

aēr, aēris m воздух

aera, ae f эпоха, эра

aetas, ātis f время жизни; эпоха, поколение; человеческий возраст

ager, agri m поле, земля; ager publĭcus – государственная земля

agricŏla, ae m земледелец

Alexander, dri m Magnus Александр Великий (356 – 323 до н.э.), македонский царь, великий полководец

aliēnus, a, um чужой

alius, a, um один (из многих), другой, иной

Alpes, ium f Альпы

alter, ĕra, ĕrum один из двух, другой

altus, a, um высокий; глубокий

amīca, ae f подруга

amicitia, ae f дружба

amīcus, i m друг

amitto, mīsi, missum 3 отпускать, терять, лишаться

amo 1 любить

amor, ōris m любовь

amplius больше

amplus, a, um большой, обширный; тяжелый, суровый (poena); почтенный

an ли (вопросительная частица)

animadverto, verti, versum 3 (с Асс.) обращать внимание, замечать

anĭmal, ālis n животное

anĭmus, i m дух, душа; намерение, склонность; anĭmus injurandi – намерение оскорбить, in anĭmo esse – намереваться

annus, i m год

anser, ĕris m гусь

ante (c Acc.) прежде, до

antīquus, a, um древний

Apollo, ĭnis m Аполлон

appellatio, ōnis f имя, название, обращение в вышестоящий суд, апелляция

appello 1 называть, обращаться, апеллировать

appropinquo 1 (c Dat.) приближаться

apud (c Acc.) у, при, возле, около

aqua, ae f вода

aquaeductus, us m водопровод, право проводить воду

aquĭla, ae f орел

arbĭter, tri m свидетель, судья, третейский судья

arbor, ŏris f дерево

argentum, i n серебро

argumentum, i n доказательство, содержание; вывод

Ariovistus, i m Ариовист

Aristotĕles, is m Аристотель

arma, ōrum n оружие; сражение

ars, artis f ремесло, искусство; наука

arx, arcis f крепость

Asia, ae f Азия

asĭnus, i m осел

asper, ĕra, ĕrum трудный, суровый, тяжкий

astrum, i n звезда, планета

Athēnae, ārum f Афины

atque и, а также

atrox, ōcis ужасный, суровый, жестокий

attineo, tinui, tentum 2 относиться

auctor, ōris m деятель; писатель, автор

audio, īvi, ītum 4 слышать, слушать

audītus, us m слух, молва; слушание

Aulus Sejus Авл Сей (имя)

auris, is f ухо

Aurōra, ae f Аврора, богиня утренней зари

aurum, i n золото

aut или

autem же

autumnus, i m осень

avus, i m дед

B

barbărus, i m чужестранец, варвар

beātus, a, um счастливый

Belgae, ārum m белги

bellicōsus, a, um воинственный

bellum, i n война

bene хорошо

bestia, ae f животное, зверь

bis дважды

bona, ōrum n (pl.) имущество

bonum, i n благо

bonus, a, um хороший, добрый; честный, порядочный (homo)

bos, bovis m, f бык, корова

brevi в короткое время, вскоре

brevis, e короткий

C

cado, cecĭdi, cāsum 3 падать

Caesar, ăris m Гай Юлий Цезарь (100–44 гг. до н.э.) – политик, полководец, оратор и писатель

campus, i m поле

canis, is m, f собака

capio, cepi, captum 3 брать, получать, принимать (consilium)

Capitolium

capto 1 хватать, ловить

caput, capĭtis n голова

carmen, ĭnis n песня, стихотворение

Carthāgo, ĭnis f Карфаген, финикийская колония, разрушен римлянами в 146 г.до н.э.

castra, ōrum n лагерь

casus, us m случай, случайность

Catilīna, ae m Катилина – римск. сенатор, организатор заговора, раскрытого консулом Цицероном в 63 г. до н. э.

Cato, ōnis m Катон – полководец, писатель, энергичный адвокат, непримиримый враг Карфагена

causa, ae f причина, случай, повод, дело

cautio, ōnis f осторожность, осмотрительность; обеспечение, долговое обязательство

caveo, cavi, cautum 2 остерегаться, предусматривать, обеспечивать; составлять документы

celebro 1 часто посещать, прославлять, праздновать, отмечать

celer, ĕris, ĕre скорый, быстрый

censor, ōris m цензор (один из 2-х крупных магистратов древнего Рима)

Ceres, ĕris f Цецера – римская богиня полей и земледелия

certus, a, um определенный; верный, надежный

cetĕri, ae, a другие, остальные (et cetĕra – etc. и прочее, и так далее)

Cicĕro, ōnis m (Marcus Tullius) Марк Туллий Цицерон (106 – 43 гг. до н. э.) – политический деятель, философ и оратор, писатель и известный адвокат республиканского Рима

сingo, nxi, nctum 3 окружать; обвивать

circum около, кругом, вокруг

сircumvenio, vēni, ventum 4 окружать

cito быстро, срочно

civīlis, e гражданский

civis, is m.f. гражданин, – нка

civĭtas, ātis f гражданство, государство

clamo 1 кричать, выкрикивать, восклицать; провозглашать, объявлять

clamor, ōris m крик, вопль; шум

clarus, a, um ясный, светлый; славный, известный, знаменитый

clavus, i m гвоздь

cliens, ntis m клиент (свободный гражданин в Риме, отдавшийся под покровительство патрона)

Coclitus, i m

coepio, coepi, coeptum, coepisse начинать(ся)

codicillus, i m кодицилл (дополнительное распоряжение к завещанию)

codicio, ōnis f

cogĭto 1 мыслить, думать; замышлять

cognosco, nōvi, cognĭtum 3 познавать, узнавать; вести следствие, расследовать, разбирать

cogo, coēgi, coactum 3 заставлять, принуждать, вынуждать (jus cogens – принудительные нормы права)

collēga, ae f товарищ, сотрудник

collĭgo, lēgi, lectum 3 собирать(ся) вместе, соединять, объединять

collōco 1 ставить, располагать; размещать; выдавать замуж

colo, colui, cultum 3 обрабатывать, возделывать; чтить, почитать, приводить в порядок

comitia, ōrum n (pl.) народное собрание

comitium, i m комиций (место на форуме, где происходили народные собрания)

committo, mīsi, missum 3 сводить (для состязания, борьбы), начинать (битву, сражение), поручать, совершать

commoveo, mōvi, mōtum 2 приводить в движение, двигать; волновать, побуждать

commūnis, e общий

compello, pŭli, pulsum 3 сгонять вместе; принуждать, заставлять

concordia, ae f согласие

concurro, curri, cursum 3 стекаться, совпадать, сходиться; соперничать

condemno 1 осуждать; выносить приговор

condicio, ōnis f условие; общественное положение; согласие, договор

condo, dĭdi, dĭtum 3 сооружать, строить; основывать; сочинять, писать, составлять

conficio, fēci, fectum 3 изготовлять; совершать, завершать, заканчивать

conjurātor, ōris m заговорщик

conor, conātus sum, āri затевать, пытаться; пробовать

conscrībo, scripsi, scriptum 3 записывать; производить перепись

consentio, sensi, sensum 4 соглашаться, быть согласным

consilium, i n совет; замысел, решение

consisto, stĭti, -, 3 состоять

constituo, stitui, stitūtum 3 cтавить, решать; устанавливать; юр. возбуждать дело

constitutio, ōnis f установление, приказ (принцепса-императора)

consto, stĭti,-, 1 состоять; оставаться неизменным

consuetūdo, ĭnis f привычка, обыкновение, обычай

consul, ŭlis m консул, глава Римской республики (ежегодно до 367 г. до н.э. избирались центуриатными комициями два консула, один из патрициев, затем другой из плебеев)

consultum, i n постановление, решение senatus consultum (сенатусконсульт)

contentus, a, um довольствующий

contineo, tinui, tentum 2 содержать; держать, удерживать; сохранять; сдерживать

contra (c Acc.) против, напротив, вопреки

contradico, dixi, dictum 3 противоречить; возражать

contrarius, a, um противоположный, встречный, враждебный

contumacia, ae f упорство, непослушание; неявка в суд по вызову

convenio, vēni, ventum 4 сходиться, соглашаться

conventio, ōnis f соглашение, договор

converto, verti, versum 3 превращать, поворачивать

cor, cordis n сердце, душа

cornu, us n рог

corporālis, e телесный, материальный

corpus, ŏris n тело, основа; совокупность

corpus juris civīlis свод гражданского права (название, присвоенное в XII в. кодификации римского права, выполненной в VI в.), содержит: Institutiōnes (учебник), Digesta (свод извлечений из сочинений юристов), Codex (собрание императорских постановлений), Novellae (новые законы, изданные после завершения кодекса)

cras завтра

credo, dĭdi, dĭtum 3 верить, доверять; оказывать кредит

cremo 1 сжигать

creo 1 творить, избирать

cresco, crevi, cretum 3 расти, возрастать; усиливаться

Creta, ae f Крит, остров в Средиземном море

crimen, ĭnis n обвинение, преступление; вина

criminālis, e уголовный, преступный

crudelĭtas, ātis f жестокость

crudelĭter жестоко

cui prodest кому выгодно

culpa, ae f вина, проступок

cum Abl.) с, вместе с

cum (quum) когда; так как; хотя

cumŭlo 1 увеличивать, умножать

cupio, īvi, ītum 3 сильно желать, стремиться

cur почему, зачем, для чего

cura, ae f забота; опека

curia, ae f курия, место заседания сената, суд

curūlis, e курульный

custodio 4 охранять, стеречь, соблюдать

custos, ōdis m сторож, надзиратель; блюститель (законов); защитник; pl. охрана

D

damnum, i n убыток, потеря, ущерб

datio, ōnis f подача, дарение

de (c Abl.) от, у, о; согласно; в

debeo, ui, ĭtum 2 быть должным

debĭtum, i n долг, повинность

decerno, crēvi, crētum 3 решать, постановлять; присуждать, назначать

decrētum, i n постановление, решение, указ

dedo, dedĭdi, dedĭtum 3 отдавать(ся), сдаваться, предаваться

defatigātus, a, um усталый, утомленный

defendo, ndi, nsum 3 защищать; давать отпор; возбуждать судебное дело

deĭnde затем,; отсюда; наконец

deleo, ēvi, ētum 2 уничтожать, разрушать; истреблять, нарушать

delictum, i n проступок, правонарушение; ошибка

delphĭcus, a, um дельфийский

deminutio, ōnis f уменьшение; право отчуждения; правовое ограничение или лишение прав

demonstro 1 показывать; объяснять; доказыввать

denĕgo 1 отказывать наотрез; отпираться, отрицать, отказывать

denĭque наконец

dens, dentis m зуб

depello, pŭli, pulsum 3 изгонять

deprĭmo, pressi, pressum 3 топить, пустить ко дну

derŏgo 1 Dat.) отменять (закон); лишать; ограничивать

describo, scripsi, scriptum 3 переписывать; описывать

despēro 1 отчаиваться, не иметь надежды

desum, defui, -, decesse недоставать, не хватать; пренебрегать

detrimentum, i n ущерб, убыток, проигрыш

deus, i m бог, божество

Diāna, ae f дочь Юпитера и Латоны, богиня охоты

dico, dixi, dictum 3 говорить, сказать, произносить; dicĕre causamвести судебное дело, защищать(ся) на суде

diēs, diēi f день

difficĭlis, e трудный, тяжелый

digĭtus, i m палец

diligentia, ae f усердие, старание; аккуратность; расчетливость, бережливость

dimidius, a, um половинный

discerno, crēvi, crētum 3 отделять, разделять; различать; решать

discipŭlus, i m ученик

disco, didĭci, – 3 учиться; изучать, узнавать

discordia, ae f разлад, несогласие; разногласие, противоречие

discrīmen, ĭnis n различие; решающий момент; испытаниие; опасность, критический момент

dispicio, dispexi, dispectum 3 понимать, постигать; рассматривать

dissentio, sensi, sensum 4 быть несогласным; расходиться во мнениях

dissolvo, solvi, solūtum 3 развязывать, расторгать

distans, ntis различный, отличный

disto, distĭti 1 отстоять, находиться на расстоянии; различаться

diu долго

diversus, a, um противоположный; отдаленный

dives, ĭtis богатый; изобильный; прибыльный

dives, ĭtis m богач

divĭdo, vīsi, vīsum 3 разделять, делить; распределять

divīnus, a, um божественный

divisio, ōnis f разделение; раздача, распределение

divitiae, ārum f (pl.) богатство

divus, a, um божественный (в императорскую эпоху эпитет умерших принцепсов и императоров)

do, dĕdi, dātum 1 давать, дарить

doceo, cui, ctum 2 учить, обучать; докладывать

dolor, ōris m боль, страдание; печаль; гнев, досада

dolus, i m хитрость, уловка, обман; злой умысел

domestĭcus, a, um домашний, семейный; частный; личный

domĭnus, i m господин, хозяин, владелец

domus, us m дом, жилище

donatio, ōnis f дарение, приношение в дар

donum, i n дар, подарок

duco, duxi, ductum 3 водить, вести; тянуть; брать в жены

dulcis, e сладкий, приятный

dum пока, между тем

duo, duac, duo два, две

duodĕcim двенадцать

durus, a, um твердый, суровый

dux, ducis m вождь, преводитель; полководец

E

e, ex (c Abl.) из, от, с, после, вследствие

ea там

edīco, dīxi, dictum 3 объявлять; приказывать; назначать

edictum, i n приказ, предписание; эдикт, т.е. распоряжение, изданное должностным лицом

edo, edĭdi, edĭtum 3 издавать; создавать; объявлять

edo, ēdi, ēsum 3 есть, кушать

edŭco 1 воспитывать (homo)

edūco, dūxi, ductum 3 уводить; удаляться

effĭcax, ācis успешный

efficio, fēci, fectum 3 делать, совершать

ego я

elĭgo, elēgi, lectum 3 выбирать, избирать

eloquentia, ae f дар слова, красноречие

emo, emi, emptum 3 покупать, приобретать

enim ибо, ведь, же

eo, ii, itum, ire идти, ходить

eō туда

epistŭla, ae f послание, письмо

eques, ĭtis m всадник

equus, i m лошадь, конь

ergo следовательно

erro 1 заблуждаться, ошибаться; блуждать

error, ōris m ошибка; обман; сомнение

et и

et cetĕra (etc.) и так далее, и прочее, и остальное

etiam также, еще

eventuālis, e исходный, возможный

eventus, us m событие, обстоятельство; умысел, намерение

ex (c Abl.) см. е

exaequo 1 (с Dat.) уравнивать, приравнивать

excĭto 1 поднимать на ноги, будить

excūso 1 извинять, оправдывать; освобождать от обязанностей

exemplar, āris n образец, оригинал

exerceo, cui, ĭtum 2 упражняться

exercĭtus, us m войско, армия

existĭmo 1 оценивать; полагать, думать; судить

explōro 1 исследовать, пробовать, узнавать

exprimo 1 выживать, выражать

expugno, 1 завоевывать, покорять

exspecto 1 высматривать, ожидать; медлить

exturbo 1 выгонять, прогонять; встревожить

F

fabŭla, ae f рассказ, басня; содержание

facĭle легко

facĭlis, e легкий

facio, feci, factum 3 делать, совершать

factum, i n действие, дело, деяние, поступок

facultas, ātis f возможность

Falerii, ōrum m Фалерии, город

Faliscus, i m Фалиск, житель г. Фалерии

fama, ae f молва, слух

familia, ae f семмья; состояние; имущество

felix, īcis счастливый

femĭna, ae f женщина

festīno 1 спешить, торопиться

fere почти, чуть ли не

fero, tŭli, lātum, ferre носить, вносить, предлагать

ferrum, i n железо; меч, оружие

fides, ei f доверие, вера, верность; защита, покровительство

filia, ae f дочь

filius, i m сын

finio, īvi, ītum 4 кончать, заканчивать, ограничивать

finis, is m конец, цель, граница, предел

fio, factus sum, fiĕri делаться, становиться, происходить, бывать

floreo, florui, – 2 цвести, процветать

flos, floris m цветок, цветение

flumen, ĭnis n река, поток

fons, fontis m источник, начало

fortis, e храбрый, крепкий, отважный

fortūna, ae f счастье, судьба, успех

forum, i n форум (в Риме – рыночная площадь, на которой находились здания государственных учреждений, суд, проходили ярмарки)

frater, tris m брат

fraus, fraudis f обман, ложь; вред, убыток, ущерб; преступление

frigus, ōris n холод

fructus, us m плод, доход, результат

fugo 1 обращать в бегство, прогонять

fumus, i m дым; пар; туман

fundamentum, i n основа

fundus, i m дно, основа; земля; поместье, земельный участок

futūrus, a, um будущий, предстоящий, наступающий

G

G.=Gajus (Cajus), i m Гай – знаменитый римский юрист II в. до н.э.

Galli, ōrum m галлы, многочисленное кельтское племя, населявшее Галлию и состоящее из множества отдельных племен

Gallia, ae f Галлия, римская провинция

gaudeo, gavīsus sum 2 (c Abl.) наслаждаться, радоваться

gemo, ui, ĭtum 3 охать, стонать, вздыхать

generālis, e родовой, общий, совместный

gens, gentis f род, племя, народность, народ

genus, ĕris n происхождение, род

Germānus, i m германец

gеro, gessi, gestum 3 нести, носить; вести;

gigno, genui, genĭtum 3 (по) рождать, производить на свет

gladius, i m меч

gloria, ae f слава; красота; гордость

Graecia, ae f Греция

Graecus, a, um (Graecus, i m) греческий (грек)

gratia, ae f благодарность, милость; (cum bonā gratiā – дружелюбно)

gravis, e тяжелый, тяжкий; важный, серьезный

gustātus, us m вкус

H

habeo, ui, ĭtum 2 держать, иметь, владеть; pass.считаться

habĭto 1 (c Acc.) жить, обитать; населять

hasta, ae f шест, жердь, древко копья; копье, дротик; скипетр

herba, ae f трава, зелень

heredĭtas, ātis f наследство, владение

heredium, i n наследственное имущество, наследство

heres, ēdis m наследник; владелец

hic, haec, hoc этот

hiems, hiĕmis f зима; холод; стужа

historia, ae f история; естествознание; знание, исследование

hodiē сегодня; теперь, тотчас же

homo, ĭnis m человек, мужчина

honestus, a, um достойный уважения, честный; благородный

honor, ōris m честь, почесть, заслуга; уважение, почет

hora, ae f время, пора года, час

horror, ōris m страх, ужас

Hortensius, i m римск. nomen Гортензий, римский юрист

hostis, is m враг; неприятель

humānus, a, um человеческий, человечный

humus, i f земля, почва

I

ibi там, где; тогда, туда

idem, eădem, idem тот же, тот же самый

igĭtur тогда, следовательно

ignis, is n огонь

ignorantia, ae f незнание, неведение

ille, illa, illud тот; он

imĭtor, imitātus sum 1 (c Acc.) подражать, следовать

immineo, ui, – 2угрожать

immobĭlis, e неподвижный

immortālis, e бессмертный, вечный

imperātor, ōris m повелитель; командир; император

imperitia, ae f неопытность, незнание

imperium, i n приказ; высшая власть, империя

impĕro 1 приказывать, повелевать

impĕtus, us m нападение

imprŏbus, a, um бесчестный, бесстыдный

in (c Acc. Et Abl.) в, на, по

incertus, a, um неопределенный, сомнительный

incŏla, ae m житель, поселенец

incolŭmis, e невредимый, целый

incorporālis, e нематериальный, невещественный

ingens, entis огромный, могучий

ingenuus, a, um рожденный свободным

inimīcus, a, um недруг, враг

inīquus, a, um неравный, несправедливый

injuria, ae f несправедливость, обида

injurio 1 оскорблять, поступать неправомерно

injuste несправедливо

injustus, a, um несправедливый

innocentia, ae f невиновность

innumerabĭlis, e бесчисленный

inopia, ae f нужда, необходимость; бедность; недостаток

insidiae, ārum f (pl).засада, козни, интриги

instituo, ui, ūtum 3 устанавливать; назначать; обучать

instrumentum, i n орудие, документ

insŭla, ae f остров

insum, infui, inesse присутствовать; находиться внутри

intellĕgo (intellĭgo), lexi, lectum 3 понимать, признавать; значить

inter (c Acc.) между, среди, в числе

interdum иногда

interficio, fēci, fectum 3 убивать; погибать

interrŏgo 1 спрашивать; делать вывод

intersum, fui, -, esse находиться между, составлять разницу, представлять интерес, присутствовать

invenio, vēni, ventum 4 находить, открывать

inventor, ōris m изобретатель, создатель

invītus, a, um неохотный, нежелающий, вынужденный, без согласия

ipse, ipsa, ipsum (он) сам

ira, ae f гнев; страсть

is, ea, id этот, тот; он

ita итак, таким образом

Italia, ae f Италия

ităque итак

item также, равным образом

iter, itinĕris n путь, дорога; право прохода

J

jăceo, ui, ĭtum 2 лажать; висеть; остаться без владельца

jăcio, jēci, jăctum 3 бросать

jam уже; еще; итак

janua, ae f дверь; вход; начало

jocus, i m шутка, радость; юр. условное соглашение

jubeo, jussi, jussum 2 приказывать; юр. принимать (закон)

judex, ĭcis m судья

judicium, i n суд; судебное разбирательство; приговор

judĭco 1 судить, решать

Juliānus, a, um юлианский

Juliānus, i m Юлиан, римский юрист времен Адриана, по поручению которого разработал постоянно действующий эдикт – edictum perpetuum

Juno, ōnis f Юнона, верховная богиня, супруга Юпитера

Juppĭter, Jovis m Юпитер

jurisdictio, ōnis f судопроизводство; правосудие; юрисдикция

juris prudens, ntis m правовед, юрист

jus, juris n право, правосудие; законодательство

jussus, us m приказание, повеление

justitia, ae f правосудие, справедливость

justus, a, um справедливый; законный

juvĕnis, e молодой, юный

juvo, juvi, jutum 1 помогать (кому-асс.)

K

Kalendae, ārum f календы, первый день каждого месяца у римлян

L

labor, lapsus sum 1 скользить, падать; ошибаться

labor, ōris m труд, работа, трудность

laboriōsus, a, um трудолюбивый

labōro 1 трудиться, заботиться, приготовлять

Lacedaemonius, i m спартанец (лакедемонянин)

lapis, ĭdis m камень

lateo, ui, – 2 прятаться, скрываться, быть неизвестным

Latīnus, a, um латинский, римский

Latōna, ae f Латона, дочь Титана, мать Аполлона и Дианы

latus, a, um широкий

laudo 1 хвалить, прославлять

lectio, ōnis f чтение, урок

legālis, e правовой, законный

legātus, i m посол; легат

lego, legi, lectum 3 читать, избирать, чтить

levis, e легкий, легкомысленный; незначительный

lex, legis f закон; законодательный акт

liber, libĕra, libĕrum свободный, независимый

liber, libri m книга

liberālis, e свободный, щедрый

libĕri, ōrum m pl. дети

libĕro 1 освобождать

libertas, ātis f свобода

libertus, i m вольноотпущенный

licet, licuit (licĭtum est) 2 позволено, можно, разрешается

licĭtus, a, um дозволенный

lingua, ae f язык

litĭgo 1 спорить, вести тяжбу, судиться

littĕra, ae f черта, буква

litterae, ārum f (pl.) письмо, послание; литература; письменность; наука

locus, i m место

longus, a, um длинный

Lucius Negidius Луций Негидий

ludus, i m игра, (pl.) публичные игры; состязания; школа (gladiatoriis)

lux, lucis f свет

Lycurgus, i m Ликург, законодатель и царь Спарты (VI в. до н.э.)

lyra, ae f лира; песня

M

Maevia, ae f Мевия (имя)

magister, tri m начальник; еомандующий; мастер, учитель, наставник

magistra, ae f учительница, наставница

Mavius, i m Мавий (имя)

magistrātus, us m магистрат; должностное лицо; почетная должность

magnus, a, um (compar. major, – jus; superl. maxĭmus, a, um) большой, великий; богатый

male плохо; несправедливо

malitia, ae f злой умысел; злоба; коварство

malum, i n зло, несчастье, горе; дурное намерение

malus, a, um плохой, дурной, злой

mandātum, i n поручение

maneo, nsi, nsum 2 оставаться, ожидать

Manlius, a, um Манлий

manumissio, ōnis f отпущение раба на волю; предоставление свободы

manumitto, mīsi, missum 3 отпускать раба на работу

manus, us f рука; насилие, присяга, сила, насилие; власть

Marcus, i m Марк (имя)

mater, tris f мать

matrimonium, i n брак, супружество

maxĭmus, a, um величайший; наибольший

membrum, i n член (тела), pl. тело; pl. участники (студенты)

memoria, ae f память

mendax, ācis лживый

mens, mentis f мысль, рассудок; решение

mensa, ae f стол, блюдо; меняльная лавка, лоток

merĭto по заслугам, заслуженно

Messāla, ae m Мессала

meus, mea, meum мой, моя, мое

miles, ĭtis m воин

Minerva, ae f Минерва, богиня – покровительница наук, искусств, ремесел, а также войны

minĭme менее всего, ничуть не, нисколько

minuo, ui, ūtum 3 уменьшать

miser, ĕra, ĕrum несчастный, жалкий

missio, ōnis f отправление; увольнение

mitto, mīsi, missum 3 посылать

modus, i m мера, размер; образ, способ; наклонение

mons, ntis m гора

monstro 1 указывать, показывать

monumentum, i n памятник

mora, ae f промедление, отсрочка

morbus, i m болезнь

mors, mortis f смерть

mos, moris m нрав, обычай

moveo, movi, motum 2 двигать, приводить в движение

multum много

multus, a, um многочисленный; pl.многие

munio, īvi, ītum 4 укреплять

musca, ae f муха

muto 1 менять

N

nam действительно, ведь

naris, is f ноздря, pl. нос

narro 1 рассказывать

nascor, natus sum, nasci 3 рождаться; появляться, возникать

natio, ōnis f племя, народ

natūra, ae f природа

naturālis, e естественный, природный

natus, us m см. nascor

nauta, ae m моряк

navis, is f корабль

nec и не

necessarius, a, um необходимый, нужный

neco 1 убивать

nego 1 отрицать, отказывать

negotium, i n дело, занятие; работа

nemo никто

nepos, nepōtis m внук, потомок

neque и не

nequid даже не

nescio 4 не знать

nex, necis f смерть, убийство

nihil ничто, ничего

nisi если не

nobĭlis, e известный, знаменитый; знатный

noceo, cui, cĭtum 2 вредить

noctu ночью

nolo, nolui, -, nolle не хотеть

nomen, ĭnis n имя

nomĭno 1 именовать, называть

non не

nos мы

noster, nostra, nostrum наш, наша, наше

notus, a, um известный, знакомый

novus, a, um новый

nox, noctis f ночь

nubo, nupsi, nuptum 3 выходить замуж

nullus, a, um никакой

numĕro 1 считать, исчислять

numĕrus, i m число

nunc сейчас

nunquam никогда

nuntio 1 извещать, сообщать

O

ob (cum Acc.) вследствие, из-за; к, перед; за; (на) против

oblĭgo, 1 обязывать

oblīquus, a, um косвенны

obses, ĭdis m заложник

obsum, fui, -, esse быть против, мешать, вредить

obtempĕro 1 повиноваться

obtineo, tinui, tentum 2 удерживать; занимать

occīdo, cīdi, cīsum 3 убивать

ocŭlus, i m глаз

odorātus, us m обоняние, чутье, запах

offĕro, obtŭli, oblātum, offerre приносить, предлагать

officium, i n долг, обязанность

olim когда-то, однажды; когда-нибудь

omnis, e весь, всякий

opinio, ōnis f мнение, взгляд

oportet, uit 2 (безл.) нужно, следует

oppĭdium, i n укрепление; город

oppressus, a, um

opprĭmo, pressi, pressum 3 подавлять

opto 1 желать

opus, ĕris n дело, работа

oracŭlum, i n оракул, прорицание, предсказание

oratio, ōnis f речь

orator, ōris m оратор

orbis, is m окружность, круг

orior, ortus sum 4 восходить; появляться, начинаться

orno 1 украшать

os, ossis n кость

ostendo, ndi, ntum 3 выставлять напоказ, хвастать

otium, i n досуг, отдых; безделье

ovis, is f овца

ovum, i n яйцо

P

pactum, i n соглашение, договор

palātum, I n нëбо

panis, is m хлеб

par, paris равный, одинаковый

parātus, a, um приготовленный, готовый

parens, ntis родитель, родительница; pl. родители, родственники

pareo, ui, ĭtum 2 являться; быть очевидным; состоять (при); следовать

paro 1 приготовлять; приобретать

pars, partis f часть, сторона

parsimonia, ae f бережливость

partim частью, частично

parvus, a, um (compar. minor, minus; superl. Minĭmus, a, um) маленький, небольшой

pastor, ōris m пастух

pater, tris m отец

patior, passus sum, pati 3 терпеть, страдать

patria, ae f родина

patricius, i m патриций

patrōnus, i m патрон, судебный защитник

paucus, a, um малый, небольшой; pl. немногие, несколько

pauper, ĕris бедный

pax, pacis f мир, мирное время

pecunia, ae f деньги

pecuniarius, a, um денежный

per (c Acc.) через, сквозь, по; в течение; вследствие, из-за

peregrīnus, a, um иностранный

pericŭlum, i n опастность

permitto, mīsi, missum 3 позволять

persōna, ae f лицо, личность

pertineo, tinui, tentum 2 простираться; касаться, относиться

pes, pedis m нога, ступня, стопа

planēta, ae f планета

plebs, plebis f плебс, простой народ

plebiscītum, i m плебисцит, постановление собрания плебса

plenus, a, um полный

poena, ae f наказание

poēta, ae m поэт

polliceor, pollicĭtus sum 2 обещать

pono, posui, posĭtum 3 класть, ставить; располагать, помещать

pons, pontis m мост

popŭlus, i m народ

possideo, sēdi, sessum 2 владеть

possum, potui, -, posse мочь, быть в состоянии

postea после этого

potentia, ae f мощь, сила

potestas, ātis f власть, могущество

praeceptum, i n наставление, правило

praepăro 1 приготавливать

praeses, ĭdis m председатель, наместник

praetor, ōris m претор, в древнем Риме второе консула высшее должностное лицо

primo сперва, сначала

primus, a, um первый

princeps, cĭpis первый, главный; принцепс

prior, prius предыдущий

privātus, a, um частный

pro (c Abl.) перед; за, в защиту, вместо, в качестве; соответственно

probatio, ōnis f

probo 1 одобрять

prodo, dĭdi, dĭtum 3 выдавать, предавать

prohibeo, hibui, hibĭtum 2 удерживать, задерживать; мешать, препятствовать

proprius, a, um собственный, частный

prosum, fui, -, esse приносить пользу, помогать

proverbium, i n пословица, поговорка

provocatio, ōnis f

proxĭmus, a, um близкий, ближайший

prudens, ntis предусмотрительный, благоразумный

prudentia, ae f благоразумие, рассудительность, осторожность

publĭcus, a, um общественный, государственный

Publius Sempronius, i m Публий Семпроний

puer, ĕri m мальчик; puĕri, ōrum pl. дети)

pugna, ae f битва, сражение

pugno 1 сражаться

pulcher, chra, chrum красивый, прекрасный

punio 4 наказывать

puto 1 думать, считать, полагать

Q

quaerimonia, ae f жалоба

quaero, quaesīvi, quaesītum 3 искать; спрашивать; приобретать

qualis, e какой

quam как, насколько; чем; как можно

quamdiu как долго, пока

quando когда, когда-нибудь

quantum сколько, насколько; как много

quantus, a, um какой (по количеству), какой, (сколь) большой

quasi как будто, как если бы, словно

quattuor четыре

que (= et) постпозитивн. частица: и, а потому, но, а

queror, questus sum 3 жаловаться (на что – асс.)

qui, quae, quod который, какой, кто, что

quicumque, quaecumque, quodcumqueкакой бы ни, кто (что) бы ни

quies, ētis f покой, отдых

quilĭbet, quaelĭbet, quodlĭbet какой угодно, каждый

quinquagesĭmus, a, um пятидесятый

quintus, a, um пятый

quis, quid кто, что; кто-либо, что-либо

quisque, quidque (сущ.) каждый

quisque, quaeque, quodque (прилаг.) каждый

quō где, куда; чтобы, таким образом

quod ибо, потому что, так как

quomĭnus чтобы не

quot сколь многие, сколько

quotannis все годы, ежегодно

R

rapio, ui, ptum 3 хватать; отнимать, похищать

rarus, a, um редкий

ratio, ōnis f расчет; разум; причина; способ; план

recte правильно, справедливо

recūso 1 отказывать(ся), отклонять, не соглашаться

reddo, dĭdi, dĭtum 3 отдавать назад, возвращать

reformatio, ōnis f преобразование

rego, rexi, rectum 3 править, управлять

relinquo, relīqui, relictum 3 оставлять, покидать

Remus, i m Рем

reperio, rep(p) ĕri, repertum 4 открывать, находить, изобретать; узнавать

repudium, i n развод, расторжение брака

res, rei f дело, вещь, обстоятельство

rescribo, scripsi, scriptum 3 письменно отвечать

responsum, i n ответ

retineo, tinui, tentum 2 удерживать, держать

reus, i m подсудимый, обвиняемый

rex, regis m царь

ripa, ae f берег (реки)

rogo 1 просить, спрашивать

Roma, ae f Рим

Romānus, a, um римский

Romānus, i m римлянин

Romŭlus, i m Ромул, основатель и первый царь Рима

rosa, ae f роза

rumpo, rūpi, ruptum 3 ломать, разламывать, повреждать

rursus назад, обратно; опять, снова

rustĭcus, a, um деревенский, сельский

S

sacer, cra, crum посвященный богам; священный, святой

saecŭlum, i n век, столетие

saepe часто

saevio, īvi, ītum 4 свирепствовать, бушевать

sagitta, ae f стрела

salus, ūtis f благо, благополучие; спасение; приветствие

sapientia, ae f мудрость

Scaevŏla, ae m Сцевола

scelerātus, a, um злодейский, преступный

scelerātus, i m преступление

scelus, ĕris n преступление, преступный замысел

scientia, ae f знание

scio, īvi, ītum 4 знать, уметь

scribo, psi, ptum 3 писать

sed но, а, же

sedes, is f сиденье, стул; местопребывание

semen, ĭnis n семя

semper всегда

Sempronius, i m Семпроний (имя)

senātor, ōris m сенатор

senātus, us m сенат, государственный совет Рима

sensus, us m чувство, ощущение; сознание

sententia, ae f мнение, решение; мысль

sentio, sensi, sensum 4 чувствовать; думать, понимать

sepăro 1 отделять

septingentesĭmus, a, um семисотый

septuagesĭmus, a, um семидесятый

sequor, secūtus sum, sequi 3 (c Acc.) следовать

servĭtus, ūtis f рабство

servus, i m раб

sevērus, a, um строгий, суровый

sextus, a, um шестой

si если (бы)

signifĭco 1 указывать, обозначать

signum, i n знак, сигнал

silens, ntis тихий, безмолвный

silva, ae f лес

simul одновременно

sine (c Abl.) без

singŭli, ae, a по одному, каждый в отдельности

soleo, ĭtus sum 2 иметь обыкновение

somnus, i m сон

speciālis, e специальный

specto 1 смотреть, глядеть

statim тотчас, немедленно

statua, ae f статуя

status, us m стояние, положение, позиция

stella, ae f звезда

sub (c Abl.) под, близ, при, у, к

subeo, ii, ĭtum, ire подходить; подвергаться, переносить

subicio, jēci, jectum 3 подбрасывать, подкладывать, подносить

sum, fui, -, esse быть, существовать; находиться

summus, a, um высший, главный

supĕro 1 подниматься, возвышаться; превосходить, преодолевать

suppōno, posui, posĭtum 3 подставлять, подкладывать

supra (c Acc.) вверху, сверху; выше

suprēmus, a, um наивысший

suus, a, um свой

T

tabŭla, ae f доска, табличка, запись

taceo, tacui, 2 молчать

Tacĭtus, i m Тацит

tactus, us m осязание, чувство осязания

talis, e такой

tantum только; столько; такое количество

tantus, a, um такой (по количеству), такой (столь) большой

taurus, i m бык, вол

templum, i n святилище, храм

tempus, ŏris n время

teneo, tenui, – 2 держать; владеть, уметь; достигать

terra, ae f земля

tertius, a, um третий

testamentum, i n завещание

testātor, ōris m свидетель

testimonium, i n свидетельство, доказательство

testis, is m, f свидетель, свидетельница

Thales, is m Фалес, древнегреческий философ

transfĕro, transtŭli, translātum, transferre переносить, перевозить; нести

tribūnus, i m трибун

Troja, ae f Троя

trucīdo 1 убивать, избивать

tu ты

Tullius, i m Туллий (имя)

tutus, a, um безопасный

tuus, a, um твой

U

ubi где; когда

ullus, a, um какой-либо, кто-либо

universus, a, um весь

unus, a, um один

urbānus, a, um городской

urbs, urbis f город

usus, us m пользование, потребление

ut как, каким образом; когда; что, чтобы, так что

utĭlis, e полезный

utilĭtas, ātis f польза, выгода

utĭnam о если бы!

utor, usus sum 3 пользоваться, употреблять, применять

uxor, ōris f жена

V

valeo, ui, – 2 быть здоровым; быть в состоянии

variĕtas, ātis f разнообразие, переменчивость

varius, a, um различный

vasto 1 опустошать, разорять

vel или; даже, хотя бы

vendo, vendĭdi, vendĭtum 3 продавать

venio, vēni, ventum 4 приходить

ver, veris n весна

verbum, i n слово

verе правильно, верно

verĭtas, ātis f истина

vero но, же, однако, все же

verus, a, um верный, истинный, настоящий

veto, vetui, vetĭtum 1 запрещать

via, ae f дорога

victoria, ae f победа

video, vidi, visum 2 видеть, смотреть

videor, visus sum 2 быть видимым, казаться, считаться

villa, ae f усадьба, дача, вилла

vinco, vici, victum 3 побеждать

vir, viri m муж, мужчина, человек

vis f сила

visus, us m зрение, образ, явление, вид

vita, ae f жизнь

vivo, vixi, victum 3 жить

voco 1 звать

volo, volui, -, velle хотеть, желать

voluntas, ātis f желание

vox, vocis f голос, слово

X

Xerxes, is m Ксеркс, персидский царь

Y

Буква в начале слов не встречается

Z

Zeno, ōnis m Зенон, древнегреческий философ


Русско-латинский словарь

А

Александр Великий Alexander Magnus

Афины Athēnae, ārum f

Б

берег ripa, ae f

библиотека bibliothēca, ae f

большой magnus, a, um

быстрый celer, ĕris, ĕre; citus, a, um

быть sum, fui,-, esse

быть должным debeo, ui, ĭtum 2

В

в in (+ acc. вопрос куда?; + abl. вопрос где?)

Вавилон Babylon, ōnis f

верить credo, dĭdi, dĭtum 3

весна ver, veris n

вести ago, egi, actum 3; gero, gessi, gestum 3

весь, всякий omnis, e; totus, a, um

войско copia, ārum f

вокруг circum (+ acc.)

вор fur, furis m

враг hostis, is m; inimīcus, i m

время tempus, ŏris n

всегда semper

высокий altus, a, um

Г

галл Gallus, i m

говорить dico, dixi, dictum 3

год annus, i m

голова caput, ĭtis n

голос vox, vocis f

Гомер Homērus, i m

город oppĭdum, i n; urbs, urbis f

государство civĭtas, ātis f

гражданин civis, is m

грек Graecus, i m

Греция Graecia, ae f

гулять ambulo 1

Д

двигать moveo, movi, motum 2

девушкa virgo, ĭnis f

делать facio, feci, factum 3

дело res, rei f

день dies, diei m

дети libĕri, ōrum m

доверять credo, dĭdi, dĭtum 3

долго diu

дом domus, us f

достоинство dignĭtas, ātis f; virtus, ūtis f

драгоценность ornamentum, i n

древний antīquus, a, um

дружба amicitia, ae f

друг amīcus, i m

Е

Европа Eurōpa, ae f

Ежегодно quotannis

Ж

жалкий miser, ĕra, ĕrum

женщина femĭna, ae f

жестокий crudēlis, e

животное anĭmal, ālis n; bestia, ae f

жизнь vita, ae f

З

закон lex, legis f

запрещать veto 1

захватывать capio, cepi, captum 3

земля terra, ae f

зима hiems, hiĕmis f

знать scio 4

золото aurum, i n

И

и et

из ex, e (+ abl.)

избирать creo 1

известно constat; notum est

известный clarus, a, um

изготавливать praepāro 1

изучать disco, didĭci 3

иметь habeo, ui, ĭtum 2

император imperātor, ōris m

истина verĭtas, ātis f

история historia, ae f

К

казаться videor, visus sum, vidēri

календы Calendae, ārum f

книга liber, bri m

когда quando; cum

консул consul, ŭlis m

красноречивый elŏquens, ntis

кричать clamo 1

Л

латинский Latīnus, a, um

лекарство medicamentum, i n

лекция lectio, ōnis f

лето aestas, ātis f

луна luna, ae f

лучший optĭmus, a, um

любить amo 1

люди homĭnes, num m

М

медленно lente

месяц mensis, is m

многие multi, ae, a

много multum

мочь possum, potui, posse

муж, мужчина vir, viri m

Н

на in (+ acc. вопрос куда?; + abl. вопрос где?)

над super (+ acc.)

надежда spes, spei f

надеяться spero 1

назначать dico, dixi, dictum3; facio, feci, factum 3

наказывать punio 4

наследник heres, ēdis m

находиться (ad) sum, fui, esse

начинать -, coepi, coeptum; incipio, cepi, ceptum 3

наш noster, nostra, nostrum

не non

Нерон Nero, ōnis m

несправедливо injuste

несправедливость injuria, ae f

несчастный infĕlix, īcis

ничего nihil

О

о de (+ abl.)

обвиняемый reus, rei m

обвинять accūso 1

одерживать победу vinco, vici, victum 3

окружать circumvenio, veni, ventum 4

он, она, оно is, ea, id

опытный perĭtus, a, um

оратор orator, ōris m

осень autumnus, i n

оскорблять laedo, laesi, laesum 3

остров insŭla, ae f

П

память memoria, ae f

первый primus, a, um

писать scribo, psi, ptum 3

письмо epistŭla, ae f

победа victoria, ae f

побеждать vinco, vici, victum 3

подвиг res gestae

помогать adsum, fui, adesse; adjuvo 1

посылать mitto, misi, missum 3

почесть honor, ōris m

поэма poēma, ătis n

поэт poēta, ae m

преследовать persĕquor, secūtus sum 3

природа natūra, ae f

приходить venio, veni, ventum 4

процветать floreo, ui, – 2

Р

pаб servus, i m

работать labōro 1

различный diversus, a, um

разный varius, a, um

разрушать deleo, ēvi, ētum 2

рассказывать narro 1

растение planta, ae f

расцветать floreo, ui, – 2

река flumen, ĭnis n

Рем Remus, i m

pешать decerno, crēvi, crētum 3; judĭco 1

Рим Roma, ae f

pимлянин Romānus, i m

римский Romānus, a, um

родина patria, ae f

родитель parens, parentis m, f

рождать gigno, genui, genĭtum 3

роза rosa, ae f

Ромул Romŭlus, i m

С

с cum (+ abl.)

сад hortus, i m

свободный liber, ĕra, ĕrum

свой suus, a, um

скоро cito

слава gloria, ae f; fama, ae f

славный clarus, a, um

собака canis, is m, f

Сократ Socrătes, is m

Сообщать trado, dĭdi, dĭtum 3

Спарта Sparta, ae f

спасать servo 1

сражение proelium, ii n

старый vetus, ĕris; antīquus, a, um

стена murus, i m

страна terra, ae f

строить struo, struxi, structum 3; aedifĭco 1

судьба fatum, i n; fortūna, ae f

судья judex, ĭcis m

сурово sevēre

сцена scaena, ae f

счастливый felix, īcis

сын filius, ii m

Т

твой tuus, a, um

театр theatrum, i n

трава herba, ae f

Троя Troja, ae f

труд labor, ōris m

У

уважать honōro 1

удобный idoneus, a, um

украшать orno 1

ум mens, mentis f

умирать morior, mortuus sum 3

управлять impĕro 1; regno 1

упражнять exerceo, cui, cĭtum 3

ученик discipŭlus, i m

учитель magister, tri m

учительница magistra, ae f

учиться disco, didĭci, – 3

Х

хорошо bene

храбрый fortis, e

Ц

царь rex, regis m

цветок flos, floris m

Цезарь Caesar, is m

ценить aestĭmo 1; dilĭgo, lexi, lectum 3

Цербер Cerbĕrus, i m

Цицерон Cicĕro, ōnis m

Ч

часто saepe

человеческий humānus, a, um

читать lego, legi, lectum 3

Ш

школа schola, ae f

Э

этот is, ea, id


Литература

1. Гончарова Н.А. Латинский язык. – М., 1999.

2. Гончарова Н.А., Щербакова И. Мю Из античной мудрости. – Мн., 1995.

3. Казаченок Т.Г. Крылатые латинские изречения. – Мн., 1993.

4. Латинский язык. / Под ред. В.Н. Ярхо, В.Н. Лободы. – М., 2000.

5. Петрученко О. Латинско-русский словарь. – М., 1994.

6. Подосинов А.В., Щавелева Н.И. Введение в латинский язык и античную культуру. – М., 1993.

7. Розенталь М.С., Соколов В.С. Учебник латинского языка. – М., 2000.

8. Скорина Л.П., Чуракова Л.П. Латинский язык для юристов. – Мн., 2002.


Содержание Введение Упражнения для чтения и перевода Латинские изречения Латинско-русский словарь Русско-латинский словарь Литература

Больше работ по теме:

КОНТАКТНЫЙ EMAIL: [email protected]

Скачать реферат © 2017 | Пользовательское соглашение

Скачать      Реферат

ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ ПОМОЩЬ СТУДЕНТАМ